เครียดกับแคบ --- เมื่ออยู่ในภาวะ 'พร้อมรบ' นั่นคือถูกทำให้กลัว โกรธ เกลียด หรือรู้สึกอันตราย (fight or flight) สมองจะหลั่งสารอะดรีนาลินและผลิตคอร์ติซอล (ฮอร์โมนตอบสนองความเครียด) ในภาวะนั้นร่างกายจะตัดการทำงานส่วนอื่นที่ไม่จำเป็นต่อการเอาชีวิตรอด ขับเน้นความสามารถในการต่อสู้ หัวใจเต้นแรง การได้ยินลดลง การมองเห็นแคบลง ต่อมน้ำลายหยุดผลิตน้ำลาย ในห้วงนั้นเราจะเครียดและ 'โฟกัส' ไปที่ 'ศัตรู' ตรงหน้า เราเข้มข้นขึ้น แต่แคบลง ในช่วงสั้นๆ ธรรมชาติเช่นนี้เป็นประโยชน์ต่อการเอาชีวิตรอด แต่ถ้าต้องถูกกระตุ้นให้อยู่ในโหมด 'สู้หรือเผ่น' แบบนี้ตลอดเวลาเราจะกลายเป็นคนเครียดต่อเนื่อง กังวล หวาดกลัว โกรธเกรี้ยว เมื่อภาวะนี้เกิดจนเป็นนิสัย การมองกว้าง รับรู้สิ่งต่างๆ ด้วยการรับรู้ที่กว้างขวาง ใช้เหตุผลมากกว่าอารมณ์อาจเป็นไปได้ยากขึ้น อาจนำไปสู่อาการเจ็บหน้าอก ซึมเศร้า ปวดหัว นอนไม่หลับ ภูมิคุ้มกันลดลง และอายุสั้น เพราะชีวิตไม่ได้ถูกออกแบบมาให้หวาดกลัวหรือต้องต่อสู้ตลอดเวลา จำเป็นต้องมีเวลาผ่อนคลายกายและความคิด รับรู้โลกที่ปลอดภัย อยู่กับคนที่ไว้ใจ อยู่กับปัจจุบันตรงหน้า ไม่ถูกอดีตทำร้าย ไม่กังวลกับอนาคต และอยู่กับสภาวะปกติบ้าง การโฟกัสนั้นเหมือนแว่นขยายรวมแสงแดด เผากระดาษให้ติดไฟได้ แต่เผาตลอดเวลาก็อันตราย เพราะไม่เพียงเผาภายในตัวเองแต่ยังเผาคนข้างๆ ด้วย ภาวะ 'พร้อมรบ' ไม่ได้หมายถึงการมีเรื่องต่อยตีเท่านั้น แต่บางคนก็รบกับการงาน รบกับอุปสรรค รบกับข่าวสาร รบกับความคิดเห็นแตกต่าง รบกับความฝันและเป้าหมาย เวลารบเราจะโฟกัสมากๆ เข้มข้นขึ้น แต่แคบลง เป็นปฏิกิริยาที่เป็นประโยชน์ระยะสั้น แต่ถ้าถี่จะเป็นโทษระยะยาว

ตัวเลขผู้ติดเชื้อและผู้เสียชีวิตทำให้คนไทยตกอยู่ในความทุกข์อย่างหนัก ทั้งกลัว โกรธ​ และเศร้าใจ สงสาร เห็นใจ สลดใจ โดยเฉพาะภาพคนไข้ล้นโรงพยาบาล ภาพคนเสียชีวิตริมทาง หรือข่าวเสียชีวิตในบ้าน หลายคนประสบปัญหาหาที่ตรวจการติดเชื้อไม่ได้ คนที่ตรวจแล้วและพบว่าติดเชื้อ ก็หาที่รักษาไม่ได้ เป็นความยากลำบากในการดำเนินชีวิตอย่างยิ่ง สำหรับบางคน เขารู้ดีว่า ระยะนี้ เป็นช่วงเวลาที่ "ป่วยไม่ได้" เพราะหากเจ็บป่วย ก็อาจหาที่รักษาได้ยากมากๆ แม้หลายฝ่ายจะพยายามช่วยกัน แต่ดูเหมือนวิกฤติครั้งนี้ เกินขีดความสามารถของหลายหน่วยงาน โดยเฉพาะหน่วยงานด้านสาธารณสุข หลายคนกำลังประสบความทุกข์แสนสาหัส จากปัญหาต่างๆ รุมเร้า ในความทุกข์ที่เราเห็นสาเหตุจากภายนอกที่ชัดเจน เราอาจคิดว่า วิธีแก้ความทุกข์ที่ตรงตามสาเหตุที่ดีที่สุด คือ การแก้ไขที่โจทย์จากภายนอก เช่น เร่งฉีดวัคซีนให้ทั่วถึง จัดบริการสุขภาพให้เข้าถึงได้ง่าย และครอบคลุมมากกว่านี้ หรือแม้แต่ การเปลี่ยนรัฐบาล แต่ในความเป็นจริง ไม่ว่าความทุกข์ที่เกิดขึ้นจะเป็นจากสาเหตุใด การดูแลทุกข์ภายในใจอย่างมีสติ ยังคงเป็นสิ่งที่เราทำได้ในทุกขณะ และเป็นสิ่งที่ควรทำ ควบคู่กันไปกับการแก้ไขปัญหาจากภายนอก ไลฟ์เฟสบุ๊ควันอาทิตย์ที่ 1 สิงหาคม 2564 เวลาสองทุ่ม ผมเลือกหัวข้อสำหรับมาคุยกันว่า #วิธีตั้งสติในยามทุกข์ เรามาคุยกันว่า ในสถานการณ์ที่เป็นอยู่ ถ้าเราอยากมีสติในการจัดการสิ่งต่างๆ เราจะมีวิธีตั้งสติได้อย่างไร คำว่า สติ มีความหมายที่เป็นนามธรรม จับต้องได้ยาก ถ้าเราบอกใครว่าให้ "ตั้งสติ" เขาก็อาจไม่รู้วิธี ว่าจะทำได้อย่างไร มีวิธี "วางใจ" อย่างไร ให้เกิดสติได้ง่ายขึ้น หรืออาจเรียกว่า ใช้ Mindset อะไรช่วยตั้งสติได้ง่ายขึ้น ผมจะพยายามสื่อให้เห็นแนวปฏิบัติและวิธีประเมินตัวเองนะครับ โดยหวังว่า มันจะเป็นส่วนหนึ่งในการช่วยเหลือทุกท่าน ให้อยู่กับความทุกข์แสนสาหัสได้ดีขึ้น มีความสุขสงบในท่ามกลางความทุกข์ได้มากขึ้น และยังมีความพร้อมในการจัดการกับปัญหาต่างๆ ที่ผ่านเข้ามา "อย่างมีสติ" แล้วพบกันครับ หมอประเวช

วิธีคลายความหดหู่ ตึงเครียด โกรธ เซ็ง เบื่อ คือ หนีไปดูแลใจตัวเองบ้าง … นอกจากซีรี่ย์ ปลูกต้นไม้ริมระเบียง ช่วยได้จริง ☘️🌿🌱