เมื่อคืนหยิบ 'สิทธารถะ' ขึ้นมาอ่านรอบสี่ จากที่อ่านครั้งแรกสมัยมหา'ลัย รู้สึกแตกต่างจากหลายครั้งที่ผ่านมา เป็นไปได้ว่าต่อมรับรสเปิดกว้างเต็มที่ ทำให้เข้าถึงเรื่องราวในเล่มลึกลงไปกว่าที่เคย เป็นโมเมนต์ที่ดีงามระหว่างหยุดยาวครั้งนี้ เป็นอีกครั้งที่หนังสือทำให้น้ำตาคลอ คราวนี้ไม่ใช่เรื่องราวความสัมพันธ์ หากเป็นเรื่องการถือดีและคลี่คลายของมนุษย์--ซึ่งก็คือตัวเราเอง

ช่วงที่อ่านแล้วอินมากขึ้นกลับกลายเป็นช่วงที่สิทธารถะข้ามแม่น้ำไปใช้ชีวิต 'อีกฝั่ง' หนึ่ง สู่ชีวิตแบบโลกย์ๆ โลภ โกรธ หลง และเผชิญชีวิต ปะสังสรรค์กับคนดีคนชั่ว เรื่องร้ายดี สุขทุกข์ อย่างมีเลือดเนื้อ พบว่าเฮสเสเขียนเรื่องนี้ตามโครง 'อาศรมสี่' ไล่เรียงจากพรหมจารีย์ คฤหัสถ์ วานปรัสถ์ และสันยาสี ซึ่งช่วงชีวิตที่ข้ามแม่น้ำไปหลงใหลในกามโลกีย์และเริงรื่นย์ชื่นชมกับสิ่งเหล่านั้นก็คือช่วงคฤหัสถ์หรือผู้ครองเรือนนั่นเอง

หลังออกจากเมืองก็มุ่งหน้าสู่ป่า ตรงกับ 'วัยออกป่า' หรือ 'วานปรัสถ์' พอดี

...

ได้เห็นความหมายของ 'แม่น้ำ' ว่ามันไม่ได้กั้นกลางระหว่างโลกียะกับโลกุตระ หากมันมีความหมายลึกซึ้งกว่า นั่นคือมันเพียงไหลผ่านทุกสิ่งอย่าง รับรู้ และเป็นไป ไม่ตัดสินพิพากษา ทั้งโลกียะและโลกุตระ ซึ่งไม่มีฝั่งใดดีกว่าฝั่งใด หากต้องมีสองฟากฝั่งจึงสมบูรณ์

แม่น้ำในเรื่องเปรียบได้ดัง 'เต๋า' ดังที่สิทธารถะเห็นว่า "แม่น้ำมีความต่อเนื่องตลอดเวลา ยังอยู่ที่นั่นตลอดเวลา และจะเป็นเช่นนี้ตลอดไป มันจะใหม่อยู่เสมอ"

"แม่น้ำอยู่ทุกที่พร้อมๆ กัน มีอยู่ที่ต้นน้ำ ที่ปากน้ำ ที่น้ำตก ที่ท่าน้ำ ในสายน้ำ ในสมาสมุทร บนภูเขา และทุกๆ ที่ ปัจจุบันคือปัจจุบัน ไม่ใช่เงาของอดีต ไม่ใช่เงาของอนาคต"

ชีวิตก็เป็นเช่นนั้น เหมือนดังจักรวาลนี้ และสัจธรรมสูงสุด เราไม่สามารถแบ่งแยกชีวิตวัยเด็กออกจากวัยหนุ่ม วัยหนุ่มออกจากวัยชรา วัยชราออกจากความตาย และความตายออกจากการเกิดได้--ชีวิตมีอยู่ทุกที่พร้อมๆ กัน

เราเพียงชอบ 'ตัดตอน' แล้วมองชีวิตตัวเองเพียงช่วงตอนหนึ่ง จึงเห็นว่ามันดี-ไม่ดี ชอบ-ไม่ชอบ แต่ชีวิตล้วนไหลไปและเป็นหนึ่งเดียว

ไม่เพียงชีวิตเรา แต่ชีวิตเราก็ประกอบขึ้นจากชีวิตอื่นและองค์ประกอบอื่นในจักรวาลกว้างใหญ่นี้ด้วย

ในสภาวะไร้กาลเวลา ไม่มีปัจจุบัน อดีต อนาคต เราย่อมเห็นทุกสิ่งเกิดขึ้นพร้อมกันเป็นเนื้อเดียว ร้ายเกิดขึ้นเพื่อดี ดีเกิดแล้วจะกลายเป็นร้าย ทุกข์เพื่อเป็นสุข สุขเพื่อเป็นทุกข์ จึงไม่อาจเรียกหรือให้ค่าสิ่งใดว่าบวกหรือลบได้เลย มันไหลรวมเป็นกระแสธารเดียวกัน ไร้อดีต ไร้อนาคต

...

ผ่านประสบการณ์ที่ตัวเองได้มีโลภโกรธหลงโดยไม่ปฏิเสธความชั่วของตนและยกตนข่มคนอื่น ไม่เอ่ยอ้างความดี ไม่หลงผิดว่าบริสุทธิ์ผุดผ่องกว่า สิทธารถะจึงเข้าใจว่าตนคือสามัญชน และผู้คนต่างๆ ล้วนแล้วแต่เป็นพี่น้อง ทิฐิ กิเลส และความไร้สาระของผู้คนทั้งหลายมิใช่สิ่งแปลกประหลาด (ในเมื่อเราก็เป็น) ล้วนเป็นสิ่งเข้าใจได้ รักได้ และมีค่าพอที่จะได้รับความเคารพ

การผ่านชีวิตจริงทำให้เราโอบรับความชั่วของตัวเอง พร้อมกันกับที่ยินดีโอบกอดด้านร้ายของคนอื่น เพราะนั่นคือส่วนหนึ่งของชีวิต

สิทธารถะหยิบก้อนหินขึ้นมาแล้วบอกกับโควินทะว่า "นี่คือก้อนหิน เมื่อเวลาผ่านไปมันจะกลายเป็นดิน จากดินก็จะกลายเป็นต้นไม้ เป็นสัตว์หรือเป็นมนุษย์"

หินที่ดูเหมือนไม่มีค่าอะไรจึงเป็นสิ่งที่มีค่ามาก และควรค่าต่อการเคารพรัก เพราะมันเป็นทุกสิ่งมานานแล้ว และเป็นทุกสิ่งตลอดไป

เช่นกันกับคนเราและสรรพสิ่งในโลกนี้ ทุกอย่างทุกคนล้วนแล้วแต่เป็น 'ทุกสิ่ง' มานานแล้ว ไหลเวียนอยู่ในกระแสธารแห่งความเปลี่ยนแปลง และจะแปรเปลี่ยนไปเป็น 'ทุกอย่าง'

มนุษย์ทุกผู้ทุกคนล้วนแล้วแต่อยู่ในสายธารนี้ ทุกใบหน้าที่เราพบเจอล้วนแล้วแต่แปรเปลี่ยนอยู่ในสิ่งยิ่งใหญ่ทั้งหมดนี้ จึงมีค่าพอต่อการรักและเคารพ เขาเพียงกำลังดำเนินอยู่ใน 'ช่วงเวลาหนึ่ง' ที่เราเห็น เขาเพียง 'ปรากฏขึ้น' ให้เห็นในรูปแบบหนึ่งตอนที่เราเห็น เหมือนหินก้อนนั้น

แท้จริงแล้วใช้เวลาเนิ่นนานกว่าจะมาเป็นคนคนนี้ และเขาก็จะกลายไปเป็นสิ่งอื่นอีกต่อจากนี้--เราอยู่ในสารธารเดียวกันทั้งหมดทั้งสิ้น

...

เราจึงไม่จำเป็นต้อง 'หลุดพ้น' ไปจากอะไร เพียงไหลไปและเป็นส่วนหนึ่งที่เข้าใจ รัก เมตตา และเคารพต่อ 'โฉมหน้า' ที่หลากหลายซึ่งปรากฏขึ้นในชีวิต

อภัยเหมือนที่เราต้องการการอภัย รักเหมือนที่เราต้องการความรัก ยอมให้คนอื่นทดลอง ผิดพลาด พังทลาย พร้อมๆ กับยอมให้ตัวเองทดลอง ผิดพลาด พังทลาย และแปรเปลี่ยนไปตามกาลเวลา สู่สิ่งใหม่อยู่เสมอ

เพราะทุกคนล้วนประกอบกลายเป็นเรา ลมหายใจของผู้คน ฝุ่นจากผิวหนัง การล้มตาย และทุกพฤติกรรมที่กระทำต่อกันล้วนกลายมาเป็นเรา ทั้งที่ถูกใจและไม่ถูกใจ นี่คือกระแสธารอันหลากหลายและข้นคลั่ก

เราเป็นมายาเท่าๆ ที่คนอื่นเป็นมายา เราถือตนผิดๆ เท่าที่คนอื่นถือตนผิดๆ เราต่างต้องการความรักด้วยกันทั้งนั้น

เช่นนี้เอง โควินทะจึงเห็นใบหน้านับพันนับหมื่นปรากฏขึ้นพร้อมกันเมื่อจ้องหน้าสิทธารถะ เพราะหนึ่งคนคือส่วนผสมของผู้คนมหาศาล มีโจรชั่วในตัวเรา มีพ่อค้านักทำกำไร มีนักรัก มีนักบุญ ฯลฯ ผสมอยู่ในตัวเราเท่าๆ กัน ทั้งหมดต่างเกิดและตายในโลกใบนี้และในตัวเราเองด้วย

แต่ที่จริงไม่มีชีวิตใดตาย เพียงแปรเปลี่ยน เปลี่ยนโฉมหน้าไป

มีเพียงกาลเวลาเท่านั้นที่คั่นกลางระหว่างแต่ละใบหน้า

หินเป็นหิน--เฉพาะเวลาหนึ่งเท่านั้น

เราเป็นเรา--เฉพาะเวลาหนึ่งเท่านั้น

มิมีสิ่งใดศักดิ์สิทธิ์เหนือค่ากว่าสิ่งอื่น มิมีใครดีงามกว่าใครอื่น มิมีใครทรงภูมิปัญญากว่าใครอื่น เพราะที่จริง, ไม่มีสิ่งใดหรือใครสักคนตั้งแต่แรกอยู่แล้ว

ทุกคนล้วนเป็นทุกสิ่งมาเนิ่นนานแล้ว และจะเป็นต่อไป

ในกระแสธารชั่วนิรันดร์ที่อยู่ทุกที่ทุกเวลาพร้อมๆ กัน, เพียงในความเข้าใจผิดๆ ของเราเท่านั้นที่พยายามแยกตัวเองออกจากกระแสธารนั้น และพยายามทำให้ตัวเองดี เก่ง เด่น เหนือ ทั้งเปรียบเทียบกับคนอื่นและตัวเองในอดีต

แต่การทำเช่นนั้นก็มิใช่เรื่องที่น่ากังวลใจแต่อย่างใด

เพราะมันก็เป็นส่วนหนึ่งของ 'ธาร' แห่งชีวิตด้วยเช่นกัน

ทั้งหมด...เป็นหนึ่ง

------------------------------------------------------

เมื่อเช้านี้เล่า 'สิทธารถะ' ในรายการ คนดู 1,300 กว่าคน (ในคลับเฮาส์อีก 500 กว่าคน) อยู่ด้วยกันยาวหนึ่งชั่วโมงสี่สิบนาที ต้องขอบคุณมากๆ เลยครับ คิดว่าต่อไปนี้เล่าอะไรก็ได้แล้ว 555 ระหว่างที่เล่ารู้สึกว่าตัวเองเข้าไปอยู่ในเนื้อหามากๆ เลยครับ flow มาก และรู้สึกดีจริงๆ ที่ได้เล่าไปทบทวนไป เป็นช่วงเวลาที่ดีมากพอๆ กับเมื่อคืนนี้ที่นั่งอ่านจนจบเล่มในคืนเดียว ขอบคุณทุกคนนะครับ : )

ฟังเต็มๆ ได้ที่ https://bit.ly/3wZQ3Yi
อยากชวนฟังกันครับ ผมชอบ ep นี้มากๆ 😊

สุดท้าย, สนใจ 'สิทธารถะ' ซื้อได้ที่ Kledthai ครับ