*** ที่มาของชื่อประเทศ "อัฟกานิสถาน" ***

“อัฟกานิสถาน” เป็นชื่อที่อยู่ในความสนใจของทุกคนในตอนนี้ จากเหตุการณ์ที่ตาลีบันได้บุกยึดประเทศดังกล่าว ส่งผลให้เกิดความโกลาหลไปทั่วโลก แต่ท่านผู้อ่านทราบไหมครับว่าชื่อของมันมีที่มาที่ไปอย่างไรบ้าง? วันนี้ผมจะมาเล่าให้ฟังครับ

“อัฟกานิสถาน” มาจากชื่อ “อัฟกัน” ที่แต่ก่อนหมายถึงชาวปาทานหรือปัชตุน ซึ่งเป็นชนพื้นเมืองในเอเชียกลางและเอเชียใต้ มาผสมกับคำว่า “สถาน” ในภาษาเปอร์เซีย ที่หมายถึงแผ่นดิน (เหมือนคำว่า สถาน ในภาษาสันสกฤตที่ไทยรับมาใช้)

ชาวปาทานเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่มีจำนวนมากที่สุดในอัฟกานิสถานตั้งแต่เริ่มตั้งประเทศ นับเป็น 48% ของประชากรทั้งหมด ประมาณการว่าชาวปาทานยังแบ่งเป็นแยกเผ่าได้อีกนับร้อยเผ่า ...ที่มาของพวกเขามีหลายทฤษฎี ที่ดังๆ เช่นบ้างก็ว่าสืบเชื้อสายมาจาก ซาล ราชาองค์แรกของอาณาจักรอิสราเอล, บ้างก็ว่าเป็นลูกหลานของชาวฮั่นขาวหรือเฮฟธาไลท์, บ้างก็ว่าเป็นเชื้อกรีก-อินเดีย เป็นต้น

นักวิชาการจำนวนหนึ่งเชื่อว่า “อัฟกัน” มาจากคำว่า “อัศวกะ” ในภาษาสันสกฤต แปลว่า “ผู้ขี่ม้า” หรือ “ชาวม้า” (อัศวะ แปลว่า ม้า ส่วน -กะ ที่ต่อท้ายหมายถึงคน เหมือนคำว่า พุทธมามกะ แปลว่า ชาวพุทธ) เพราะแต่ก่อนคนเหล่านี้เป็นคนเลี้ยงม้าผู้เชี่ยวชาญการรบ อาศัยอยู่บริเวณเทือกเขาฮินดูกูช ซึ่งในมหากาพย์มหาภารตะ มีการกล่าวถึงนักรบบนหลังม้า อัศวกะ หรือ อัศวคณะ ไว้ด้วย

ภาษาสันสกฤตเข้ามาทางบริเวณนี้จากเส้นทางสายไหม เชื่อมโยงจีน, อินเดีย, เปอร์เซีย และอีกหลายที่เข้าด้วยกัน เกิดเป็นการหลอมรวมทางวัฒนธรรม และบริเวณอัฟกานิสถานในปัจจุบัน ยังเคยเป็นศูนย์กลางของจักรวรรดิกุษาณะ จึงมีอารยธรรมพุทธรุ่งเรือง มีพุทธศิลป์อยู่ในบริเวณนี้มากมาย เช่น พระพุทธรูปแห่งบามิยัน แต่ภายหลังก็ถูกเปลี่ยนมือไปหลายครั้ง ทั้งจากชาวฮินดู, ชาวมุสลิม เป็นต้น

จากหลักฐาน ชาวปาทานเริ่มถูกเรียกว่า “อัฟกัน” หรือ “อับกัน” โดยพระเจ้าชาห์ปูร์ที่ 1 แห่งอาณาจักรซาซานิด (อิหร่านในปัจจุบัน) ในช่วง 300 ปีก่อนคริสตกาล ส่วนชื่อ “อัฟกานิสถาน” ปรากฏขึ้นครั้งแรกในช่วงศตวรรษที่ 13 ใช้เรียกชื่อดินแดนที่อยู่ระหว่างโฆรอซอน (อยู่ทางตะวันออกและภาคเหนือของเปอร์เซีย) กับแม่น้ำสินธุ ส่วนในยุคต่อมา ชื่ออัฟกานิสถานถูกนำไปใช้เรียกดินแดนทางใต้ของคาบูลิสถาน (ซึ่งก็คือกรุงคาบูลในปัจจุบัน)

ปี 1709 ขุนศึกมีร์วาอีส์ โฮทาค ได้ก่อกบฏปลดปล่อยดินแดนออกจากการเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรซาฟาวิด ก่อนตั้งเป็นอาณาจักรของตัวเอง และในปี 1747 ชาวอัฟกันได้เลือก อาหมัด ชาห์ ดูร์รานี ขุนศึกอัฟกันจากกันดาฮาร์ขึ้นมาเป็นผู้นำรัฐ ซึ่งดูร์รานีได้พากองทัพอัฟกันตีเมืองมาไว้ในครอบครองมากมายไปจนถึงเมืองเดลีในอินเดีย ดูร์รานีเสียชีวิตลงในปี 1772 ลูกชายของเขาได้ฝังศพพ่อไว้ที่กันดาฮาร์ ก่อนย้ายเมืองหลวงมาเป็นกรุงคาบูลในปี 1776 ถือเป็นจุดเริ่มต้นของอัฟกานิสถานที่เรารู้จักกันในปัจจุบัน

::: อ้างอิง :::

- merriam-webster (ดอต) com/dictionary/Afghan
- sanskritdictionary (ดอต) com/avag%C4%81%E1%B9%87a/20082/1
- minorityrights (ดอต) org/minorities/pashtuns/